Nurmuhammad Azizov, савол: Швеция давлати аҳоли сонига нисбатан таълим тизимига бир йил учун қанча маблағ ажратади? Ажратилган маблағ барчаси ўз ўрнига ишлатиладими? Агар ишлатилган бўлса буни шаффофлигини бизга исбот қилиб бера оласизми?

Жавоб: Салом, Nurmuhammad Azizov, ИҲТТ (Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилоти) – саноат ривожланган давлатлар ўртасида ҳамкорлик ташкилоти маълумотларига кўра, Швеция ЯИМнинг 5,4 фоизини таълимга сарфлайди. Бу ИҲТТга кўра, ўртача (4,9 фоиздан) миқдорда бир оз кўпроқдир. Аммо биз қўшни Норвегиядан анча орқада қолмоқдамиз, бу эса 6,6% га ҳисса қўшмоқда. Муаммо коррупцияда ёки шаффофликнинг йўқлигида эмас, балки тизимнинг етарли даражада самарали эканлиги тўғрисидаги ноаниқликка бориб тақалади. Солиқ тўловчиларининг пуллари учун сиёсий масъул шахс сифатида ҳар ким ҳар доим ўзидан бизнесни яхшироқ олиб бориш мумкинми ёки йўқми деб сўраши керак, шунда у қўйилган пул учун кўпроқ натижалар беради. Ушбу масала бўйича Швеция вазиятни яхшилаши керак. Сармоямизнинг катта миқдорини ҳисобга олган ҳолда, биз мактабда яхши натижаларга эришишимиз керак.

Nurmuhammad Azizov, савол: Швеция ўрта таълим тизимида таълим бериши кучайтирилган махсус мактаблар ҳам борми, бор бўлса у мактабларда ўқиш нархи қанча туради?

Жавоб: фойдаланувчилар учун таълим олиш бепул. Бизда жуда ноёб тизим – хусусий мактаблар мавжуд (ўқувчиларнинг 18 фоизга яқини уларга қатнайди) бўлиб, бироқ ушбу мактаблар давлат томонидан молиявий таъминланади. Бинобарин, давлат томонидан бошқарилмайдиган мактабларда бепул ўқиш мумкин. Бепул мактаб – бу жамиятдаги тенгликни ошириш, яъни камбағал оилалар фарзандлари ҳам яхши таълим олишларини таъминлашнинг бир усули.

Muqaddas Mamarasulova, савол: Салом, жаноб! Менинг исмим Муқаддас. Мен Жиззах давлат педагогика институти талабасиман. Сиз олий таълим вазири бўлгансиз. Швецалик талабалар қандай грантларга эга? Ўқишни тугатгандан сўнг ўз ишини қандай бошлашган? Айтмоқчиманки, уларга ўз касбларини топишда қандай ёрдам бердингиз? Олдиндан раҳмат.

Жавоб: Салом, Muqaddas Mamarasulova, Шведлар учун университетда таълим бепул. Сиз ўқиш харажатларини қоплаш учун стипендия оласиз ва давлатдан кредит олишингиз мумкин. Халқаро талабалар уйдан ўзлари билан пул олиб келишлари керак, аммо стипендия олишлари учун айрим имкониятлар мавжуд. Ўқишни тугатгандан кейин иш топишга келсак, бирон бир ёрдам бўлиши мумкин, аммо аксарият ҳолларда бу муаммони ўзингиз ҳал қилишингиз керак бўлади.

Nurmuhammad Azizov, савол: Швеция мактабларини таъмирлашга кўмаклашиш учун ҳар йили ўқувчилардан ҳам пул йиғиладими?

Жавоб: Йўқ, ўқиш учун тўлов йўқ. Барча таълим солиқлар ҳисобидан таъминланади.

Пулат Аҳунов, савол: 2021 йил октябрда Ўзбекистонда президентлик сайловлари бўлиб ўтади. Швеция ва Европа Иттифоқи қайси мезонлар асосида ушбу сайловларни эркин ва адолатли деб тан олиши мумкин?

Жавоб: Салом, Пўлат Ахунов, ҳозир халқаро миқёсда сайловларни кузатиш тизими яхши ривожланган. Ўйлайманки, Ўзбекистон ҳукумати чет эллик сайлов кузатувчиларига рухсат беради. Мен бу ҳақда юқорида гапирган эдим, лекин яна бир бор такрорлайман, халқаро кузатувчилар учун қуйидагилар муҳим: агар сайловда қатнашишни истаган ҳар бир кишининг имкони бўлса ва бу жараёнда сайловчилар фикрини шакллантириш бепул амалга оширилса, овоз бериш ва ҳисоблаш жараёни тўғри юритилса. Агар ушбу мезонларнинг барчаси бажарилган бўлса, сайлов кузатувчилари одатда сайловларни эркин ва адолатли деб эълон қилишади.